به گزارش سراج24، بحث استانی شدن انتخابات که این روزها در مجلس شورای اسلامی پیگیری میشود با مخالفتهای زیادی مواجه شده است. بسیاری از این انتقادات نیز به حق هستند. ما در این نوشتار قصد داریم انتخابات پارلمانی در چند کشور مهم اروپایی و آمریکایی را بررسی کنیم تا در خلال آن به این نکته اشاره کنیم که کدامیک از کشورهای غربی از این نوع سیستم که نمایندگان به دنبال آن هستند استفاده مینمایند.
فرانسه
پارلمان فرانسه متشکل از دو مجلس است: سنا و مجمع ملی. در انتخابات مجلس سنا، برخلاف سایر رقابت های انتخاباتی فرانسه، مردم به طور مستقیم رأی نمی دهند و در عوض، "منتخبان" آنها برای انتخاب ۳۴۸ سناتور رأی می دهند. در فرانسه لوایح و طرح ها، باید به تصویب هم مجلس ملی و هم سنا برسند؛ هرچند اگر نظر آنها متفاوت باشد، رأی مجلس ملی نافذ خواهد بود.
منتخبانی که میتوانند سناتورها را انتخاب کنند، حدود ۱۵۰ هزار نفر از مقام های انتخابی فرانسه هستند که شامل نمایندگان مجلس، اعضای شوراهای دپارتمانی و منطقه ای و اعضای شوراهای شهر می شوند.
انتخابات مجلس ملی ۵۷۷ نفره فرانسه، که در ۵۷۷ حوزه انتخاباتی مختلف برگزار می شود. به منظور پیروزی در این انتخابات در مرحله اول، یک کاندیدا باید بیش از ۵۰ درصد آرای ریخته شده به صندوق ها در حوزه انتخابیه خود -و حداقل ۲۵ درصد آرای کسانی که در آن حوزه ثبت نام کرده اند- را به دست بیاورد.
در صورتی که هیچ کاندیدایی در مرحله اول از این شرایط برخوردار نشود، تمام کاندیداهایی که حداقل ۱۲.۵ درصد آرای ریخته شده را به دست آورده اند به مرحله دوم می روند که یک هفته بعد برگزار می شود. البته اگر فقط یک کاندیدا به چنین حدنصابی رسیده باشد، به همراه کاندیدایی که در میان رقبایش بیشترین رأی را به دست آورده -هرچقدر که باشد- به مرحله دوم می رود.
آلمان
جمهوری فدرال آلمان، مبتنی بر یک دمکراسی پارلمانی است. پارلمان این کشور شامل دو مجلس است: یک مجلس عوام که «بوندستاگ» نامیده میشود و اعضای آن با رأی مستقیم مردم انتخاب میشوند و یک مجلس اعیان که «بوندسرات» نامیده میشود و متشکل از نمایندگان نصب شده از سوی فرمانداران ایالتها (لاندرها) است. مجلس بوندستاگ قدرت بیشتری نسبت به بوندسرات دارد و اعضای آن برای یک دوره چهار ساله انتخاب میشوند. مجلس بوندسرات دوره زمانی مشخصی ندارد. مدت زمان خدمت اعضای این مجلس بستگی به نظر حکومت ایالتهایی دارد که این افراد نمایندگی آن را به عهده دارند.
اعضای مجلس بوندستاگ از طریق یک نظام انتخاباتی مختلط که ترکیبی از نظام اکثریتی تک نمایندهای و یک نظام تناسبی است مشخص میشوند. نیمی از اعضای مجلس بوندستاگ از حوزههای انتخابیه ی تک نمایندهای انتخاب میشوند. این حوزههای انتخاباتی به نسبت جمعیت ایالتها بین آنها تقسیم شده است. تکلیف کرسیهای این حوزههای تک نمایندهای از طریق نظام انتخاباتی اکثریتی ساده مشخص میشود.
احزاب سیاسی برای هر یک از حوزههای انتخابیه ی تک نمایندهای یک کاندیدا معرفی میکنند. آنها همچنین در سطح ایالتها اقدام به انتشار لیستهای تناسبی میکنند. نیمه ی دیگر اعضای بوندستاگ بر اساس این لیستهای تناسبی انتخاب میگردند. بنابراین آلمانیها دو رأی به صندوق میاندازند: رأی اول برای انتخابات یک کاندیدا در یک حوزه انتخابیه و رأی دوم برای انتخاب یک لیست بسته حزبی. نیمی از نمایندگان بوندستاگ از میان کاندیداهایی که در حوزه انتخابیه از سوی احزاب معرفی شدند انتخاب میشوند و نیم دیگر آنها از طریق لیستهای ارائه شده از سوی احزاب در سطح ایالتها. از آنجا که رأی دوم ترکیب بوندستاگ را مشخص میکند اهمیت بیشتری نسبت به رأی اول دارد.
سوئد
نظام سیاسی سوئد یک نظام مشروطه سلطنتی و نظام انتخاباتی این کشور یک نظام تناسبی است. این کشور دارای یک پارلمان تک مجلسی است که «ریکس داگس» نامیده میشود.
این مجلس 349 نماینده دارد که مستقیماً با آرای مردم و برای یک دوره چهار ساله انتخاب میشوند. در حال حاضر تکلیف 310 کرسی از این 349 کرسی در بیست و هشت حوزه انتخابیه چند نمایندهای مشخص میشود، 39 کرسی باقیمانده جنبه ملی دارند. برای اینکه حزب بتواند کرسیای در پارلمان به دست آورد آن حزب یا باید 4 درصد از کل آرا (تا بتواند یک کرسی از کرسیهایی که جنبه ملی دارند را از آن خود کند) و یا 12 درصد آرای یک حوزه انتخابیه را از آن خود کند.
آمریکا
کنگره آمریکا متشکل از دو مجلس است؛ مجلس نمایندگان (house) و مجلس سنا (senate). اعضای مجلس نمایندگان در دورههای دو ساله در این مجلس حضور دارند. همه 435 عضو این مجلس در هر انتخابات میان دوره و نیز در انتخاباتی که همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار میشود، تعیین میشوند. شمار نمایندگان هر ایالت وابسته به جمعیت آن ایالت است. هر یک از نمایندگان یک ایالت، نماینده یک منطقه خاص از آن ایالت است که بر مبنای تقسیمبندی کنگرهای تعیین میشود. هر نماینده باید دستکم دارای 25 سال سن و دارای هفت سال سابقه شهروندی آمریکا باشد و در ایالتی زندگی کند که نمایندگی آن را بر عهده دارد.
سناتورها دورههای شش ساله دارند. در هر دوره از انتخابات شامل انتخابات میاندوره و نیز در انتخاباتی که همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار میشود، یک سوم از آنها تعیین میشوند. سنا 100 سناتور دارد و هر ایالت آمریکا دارای دو سناتور است. سناتورها باید دست کم 30 سال سن و دارای 9 سال سابقه شهروندی آمریکا باشند و در ایالتی که نمایندگی آن را بر عهده دارند، زندگی کنند.
انگلیس
پارلمان انگلیس نیز دو مجلسی است؛ مجلس اعیان و مجلس عوام. مجلس اعیان که اصلا انتخابی نیست و از طرف برخی مقامات انتخاب میگردند. سیستم انتخاباتی مجلس بریتانیا ساده است. هر کسی در حوزه انتخاباتی خود بیشترین رأی را بیاورد٬ صاحب کرسی آن منطقه در پارلمان خواهد شد. لازم نیست صرفاً اکثریت مطلق آرای ماخوذه را داشته باشد.
پارلمان بریتانیا ۶۵۰ کرسی دارد که هر کدام از نمایندگانی که این کرسیها را به دست میآورند، نماینده ۶۵۰ حوزه انتخاباتی در سراسر این کشور هستند. یعنی از هر حوزه انتخاباتی فقط یک نماینده راهی پارلمان میشود.
برخلاف مجلس عوام، اکثر اعضای مجلس اعیان (لردها) انتصابی و غیرانتخابی هستند. در واقع ترکیب لردها در مجلس اعیان بسیار پیچیده است، زیرا شیوههای مختلف عضویت در آن وجود دارد. لردهای مجلس اعیان به سه شیوه انتخاب میشوند:
اعضای مادامالعمر: این افراد به صورت مادامالعمر به عضویت در مجلس اعیان منصوب میشوند، اما القاب آنها به وراثشان منتقل نمیشود. ملکه این نوع از اعضا را براساس توصیه نخستوزیر و به خاطر دستاوردهایی که در طول حیاتشان کسب کردهاند، به عضویت در مجلس اعیان منصوب میکند. اسقفهای اعظم و همچنین اعضای وراثتی که البته در سال1999 این نوع عضویت لغو گردیده است.
کانادا
مطابق اصل هفدهم قانون اساسی کانادا پارلمان مرکب از ملکه، مجلس اعلایی به نام سنا و مجلس عوام است. اعضای پارلمان کانادا بر اساس نظام first-past-the-post system انتخاب میشوند، یعنی کاندیدایی که در هر حوزه بیشترین رأی را کسب کند، صاحب تمامی آراء آن حوزه می شود و کرسی حوزه خود در مجلس عوام را بدست می آورد و سَواری (riding) نامیده میشود. بر اساس جمعیت، ۳۳۸ سَواری مجلس در میان ۱۰ ایالت و سه قلمرو کانادا توزیع می شوند. هرچند وضع هر قانون نیازمند مصوبه هر دو مجلس است، اما مجلس عوام، مجلس غالب است. مجلس سنا از ۱۰۵ نماینده تشکیل می شود که از سوی حاکم کل و با مشورت نخست وزیر تعیین میگردند
ایتالیا
جمهوری ایتالیا از دو مجلس نمایندگان و سنا برخوردار است. مجالس نمایندگان و سنای ایتالیا که نخستین دوره خود را در سال 1948 میلادی آغاز کردند، در حال حاضر پانزدهمین دوره خود را می گذرانند.
این جمهوری دارای نظام سیاسی پارلمانی است. بدین معنی که پس از انجام انتخابات پارلمانی و مشخص شدن جناح سیاسی پیروز در انتخابات، رئیس دولت (نخست وزیر) و رئیس جمهور از سوی پارلمان انتخاب می شوند. مجلس نمایندگان ایتالیا دارای 630 نماینده است که اعضای آن هر 5 سال یک بار با آرای مستقیم مردم انتخاب می شوند. از این تعداد، 12 نماینده توسط ایتالیایی های مقیم خارج از کشور که عمدتاً در امریکا ساکن هستند، انتخاب میشوند.
خاتمه
همانطور که مشخص است هیچ کدام از سیستمهای انتخاباتی فوق حوزه انتخابیه نمایندگی را در سطح ایالت قرار ندادهاند و این به دلیل نزدیکی هرچه بیشتر مردم به حاکمیت و بیشینه کردن مشارکت سیاسی است. البته مطابق مطالب بالا، نمایندگان مجلس سنا که در کنار مجلس نمایندگان وجود دارند از این ویژگی برخوردار بوده و این نیز به ماهیت این مجلس بر میگردد. لذا به نظر میرسد مجلس شورای اسلامی نیز که بدیل مجلس عوام در این کشورهاست نباید به سمتی برود که فاصله بین مردم و نمایندگان کاهش یابد. طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی به نوعی همان سیستم انتخاباتی جمع گزینی است که این روزها در دستور کار مجلس شورای اسلامی برای تصویب قرار گرفته است. سیستم «جمع گزینی» سیستمی است که تعداد نمایندگان یا کرسی های یک حوزه بیش از یک نفر است و رأی دهندگان می توانند به اندازه تعداد کرسی ها رأی دهند. از آنجایی که این نظام انتخاباتی میتواند به نتایجی نامتناسب و ناعادلانه منتج شود لذا عملاً در جهان منسوخ شده و تنها در کشورهایی که نظام حزبی در آنها ضعیف است و یا کشورهای غیردموکراتیک مانند سنگاپور، کویت، سوریه و لائوس مورد استفاده قرار میگیرد. بنابراین طرح استانی شدن انتخابات که مخالفان آن نیز دلایل خود را به صورت واضح بیان نمودهاند صدمات فراوانی به اعتماد و نزدیکی مردم به حاکمیت وارد خواهد نمود و آن طور که از اظهارات نمایندگان برمیآید برخی اهداف سیاسی و جناحی نیز در پشت پرده آن قرا دارد.
انتهای پیام/